Banliyö trenleri, büyükşehirlerde genellikle şehir dışındaki yerleşim yerlerine ulaşımı
sağlamak amacıyla ya da birbirine yakın mesafede bulunan şehirlerarasındaki ulaşımı
sağlamak amacıyla kullanılmaktadır.14 Kendine özel raylı güzergâhı bulunan banliyö
trenleri, bazı hemzemin geçitlerinden kontrollü olarak geçiş sağlar. İşletme giderleri ve
enerji tüketimi oldukça düşüktür. Banliyö trenleri enerji beslemesinde katener sistemini
ve 15-25 KV enerjisi seviyesini kullanmaktadır.
FÜNİKÜLER
Füniküler, eğimli arazi yapılarında insanların veya eşyaların taşınması amacı ile
halatlarla birbirine bağlanmış ve bir taşıyıcı ray üzerinde hareket edebilen sistemlerdir.
Füniküler üst istasyonda bulunan tahrik kasnağına sarılmış, çelik halat ile bağlanmış en
az iki araçtan oluşur. İki araç hat üzerinde hareket ederken belirli bir mesafede paralel
raylar sayesinde yan yana gelir ve araçlar birbirini geçtikten sonra hat tekrar teke düşer.
Birbirine bağlı olan araçlardan aşağı inen, yukarı çıkan araç yardımcı olurken, yukarı
çıkan araç ise aşağı inen aracın kontrolden çıkmasını engeller. Dünyadaki ilk yer altı
füniküleri ise İstanbul’daki Karaköy’den Galata Kulesi’ne çıkan 1875 yılında inşa
edilen Tünel adıyla bilinen fünikülerdir.
MONORAY (HAVARAY)
Monoray ya da diğer adıyla Monorail’in bugün uygulanmakta olan iki tipi vardır.
Birinde araç rayın üzerinde yol alırken, diğerinde ise araç rayları altında havada sarkar
vaziyette hareket etmektedir. Genellikle yer sorununun olduğu şehirlerde
kullanılmaktadır. Bugün Japonya’da 71 km monoray hatta çalışır haldedir. Yaklaşık
olarak saatte 30 bin yolcu taşıma kapasitesi bulunan monoray, ABD, Malezya, Almanya
ve İngiltere’de de kullanılmaktadır. Hızları ise 25-30 km/s civarındadır.
METRO
Metrolar, bugün şehiriçi toplu ulaşımda en yüksek yolcu kapasitesinin olduğu
araçlardır. Tek yönde saatte 70 bin yolcu taşıma kapasitesi olan bu sistem dünyanın pek
çok yerinde ana toplu taşıma sistemleri olarak çalıştırılmaktadır. İstanbul gibi nüfusu
kalabalık olan şehirlerde, yolcu sirkülasyonun en yüksek sayılara ulaştığı bölgelerde
yerin metrelerce altında kurulur ve işletilirler. Yapım aşamaları her yönü ile bütün toplu
taşıma sistemleri arasında en zorlu ve ağır olan sistemdir. Ayrıca diğer sistemlere göre
en büyük dezavantajı da yapım maliyetlerinin çok yüksek olmasıdır. Metrolar teknik
yönden bakılacak olursa, hız bakımından da diğer sistemlerden üstündür. Ortalama
servis hız 42-48 km/saat’tir. Fakat azami ulaşabildikleri hız ise 90 km/saat’tir. Ayrıca
tren boyları 8’li dizi halinde hareket ettikleri zaman 200 m’ye kadar çıkmaktadır.13 Bu
durum da istasyon peronları boyları da 200 metre olarak inşaa edilirler. Elektrik enerjisi
ile hareket eden metrolar, diğer raylı sistemler gibi 3. Ray ya da katener sistemleri ile beslenmektedir. Gerilim seviyeleri ise 750V DC, 1500V DC ve 3000 VDC olarak
kullanılmaktadır. Bugün işletme halindeki Yenikapı-Hacıosman metrosunda 3. Ray
sistemi olmakla birlikte gerilim seviyesi 750V DC’dir.
TRAMVAY
Tramvaylar, şehiriçi yolcu taşımacılığı sistemleri arasında en eski taşımacılık
yöntemidir. Karayolundaki diğer toplu taşıma araçları ile birlikte aynı güzergâhı
kullanan tramvaylar, trafiğin ve yolun durumuna göre bir sürücü tarafından kontrol
edilen araçlardır. Tek yönde saatte 6-12 bin yolcu taşıma kapasitesine sahip olan
tramvaylar, büyükşehirlerde tali ulaşım aracı olarak kullanılır. Tramvaylar diğer raylı
sistem araçlarına göre hız ve yolcu taşıma yönünden oldukça zayıf kalmaktadır. Büyük
çoğunluğu hemzemin yol üzerinde işletilen tramvaylar, ortalama 25-35 km/s hızla
işletilmektedirler ve yaklaşık 300-500 m aralıklarla yolcu istasyonları bulunmaktadır.11
İstanbul’da uygulaması bulunan tramway, en eski örneklerinden birisi Zeytinburnu
Kabataş arasında hizmet vermektedir. Tramvaylar da elektrik enerjisini kullanarak
hareket etmektedir, genellikle de 750V DC ile beslenen bu araçlar kataner sistemini
kullanmaktadır.
Yorum Gönder