DEMİRYOLU
DEMİRYOLU ARAÇLARI NELERDİR?
ŞEHİRİÇİ, ŞEHİRLERARASI VE DEMİRYOLU TAŞIMACILIĞI ARAÇLARI ;
BANLİYÖ TREN
Banliyö trenleri, büyükşehirlerde genellikle şehir dışındaki yerleşim yerlerine ulaşımı sağlamak amacıyla ya da birbirine yakın mesafede bulunan şehirlerarasındaki ulaşımı sağlamak amacıyla kullanılmaktadır.14 Kendine özel raylı güzergâhı bulunan banliyö trenleri, bazı hemzemin geçitlerinden kontrollü olarak geçiş sağlar. İşletme giderleri ve enerji tüketimi oldukça düşüktür. Banliyö trenleri enerji beslemesinde katener sistemini ve 15-25 KV enerjisi seviyesini kullanmaktadır.
FÜNİKÜLER
Füniküler, eğimli arazi yapılarında insanların veya eşyaların taşınması amacı ile halatlarla birbirine bağlanmış ve bir taşıyıcı ray üzerinde hareket edebilen sistemlerdir. Füniküler üst istasyonda bulunan tahrik kasnağına sarılmış, çelik halat ile bağlanmış en az iki araçtan oluşur. İki araç hat üzerinde hareket ederken belirli bir mesafede paralel raylar sayesinde yan yana gelir ve araçlar birbirini geçtikten sonra hat tekrar teke düşer. Birbirine bağlı olan araçlardan aşağı inen, yukarı çıkan araç yardımcı olurken, yukarı çıkan araç ise aşağı inen aracın kontrolden çıkmasını engeller. Dünyadaki ilk yer altı füniküleri ise İstanbul’daki Karaköy’den Galata Kulesi’ne çıkan 1875 yılında inşa edilen Tünel adıyla bilinen fünikülerdir.MONORAY (HAVARAY)
Monoray ya da diğer adıyla Monorail’in bugün uygulanmakta olan iki tipi vardır. Birinde araç rayın üzerinde yol alırken, diğerinde ise araç rayları altında havada sarkar vaziyette hareket etmektedir. Genellikle yer sorununun olduğu şehirlerde kullanılmaktadır. Bugün Japonya’da 71 km monoray hatta çalışır haldedir. Yaklaşık olarak saatte 30 bin yolcu taşıma kapasitesi bulunan monoray, ABD, Malezya, Almanya ve İngiltere’de de kullanılmaktadır. Hızları ise 25-30 km/s civarındadır.METRO
Metrolar, bugün şehiriçi toplu ulaşımda en yüksek yolcu kapasitesinin olduğu araçlardır. Tek yönde saatte 70 bin yolcu taşıma kapasitesi olan bu sistem dünyanın pek çok yerinde ana toplu taşıma sistemleri olarak çalıştırılmaktadır. İstanbul gibi nüfusu kalabalık olan şehirlerde, yolcu sirkülasyonun en yüksek sayılara ulaştığı bölgelerde yerin metrelerce altında kurulur ve işletilirler. Yapım aşamaları her yönü ile bütün toplu taşıma sistemleri arasında en zorlu ve ağır olan sistemdir. Ayrıca diğer sistemlere göre en büyük dezavantajı da yapım maliyetlerinin çok yüksek olmasıdır. Metrolar teknik yönden bakılacak olursa, hız bakımından da diğer sistemlerden üstündür. Ortalama servis hız 42-48 km/saat’tir. Fakat azami ulaşabildikleri hız ise 90 km/saat’tir. Ayrıca tren boyları 8’li dizi halinde hareket ettikleri zaman 200 m’ye kadar çıkmaktadır.13 Bu durum da istasyon peronları boyları da 200 metre olarak inşaa edilirler. Elektrik enerjisi ile hareket eden metrolar, diğer raylı sistemler gibi 3. Ray ya da katener sistemleri ile beslenmektedir. Gerilim seviyeleri ise 750V DC, 1500V DC ve 3000 VDC olarak kullanılmaktadır. Bugün işletme halindeki Yenikapı-Hacıosman metrosunda 3. Ray sistemi olmakla birlikte gerilim seviyesi 750V DC’dir.TRAMVAY
Tramvaylar, şehiriçi yolcu taşımacılığı sistemleri arasında en eski taşımacılık yöntemidir. Karayolundaki diğer toplu taşıma araçları ile birlikte aynı güzergâhı kullanan tramvaylar, trafiğin ve yolun durumuna göre bir sürücü tarafından kontrol edilen araçlardır. Tek yönde saatte 6-12 bin yolcu taşıma kapasitesine sahip olan tramvaylar, büyükşehirlerde tali ulaşım aracı olarak kullanılır. Tramvaylar diğer raylı sistem araçlarına göre hız ve yolcu taşıma yönünden oldukça zayıf kalmaktadır. Büyük çoğunluğu hemzemin yol üzerinde işletilen tramvaylar, ortalama 25-35 km/s hızla işletilmektedirler ve yaklaşık 300-500 m aralıklarla yolcu istasyonları bulunmaktadır.11 İstanbul’da uygulaması bulunan tramway, en eski örneklerinden birisi Zeytinburnu Kabataş arasında hizmet vermektedir. Tramvaylar da elektrik enerjisini kullanarak hareket etmektedir, genellikle de 750V DC ile beslenen bu araçlar kataner sistemini kullanmaktadır. HIZLI TREN / YÜKSEK HIZLI TREN
Hızlı trenler 200 km/saat hıza ulaşırlar ve yüksek hızlı trenler ise 300 km/saat hıza kadar ulaşabilirler. Dünyanın ilk hızlı treni 1964 yılında yapımı tamamlanan Japonya’da bulunan Tokaido Shinkansen’dir. Tren Tokyo ile Osaka arasında yapılan deneme sürüşlerinde 210 km/s hıza çıkmayı başarmıştır.15 Avrupa’da ise 1981 yılında Paris ile Lyon kenti arasına kurulan hızlı tren 300 km/s hıza ulaşabilmiştir. UIC(İnternational Union of Railways), hızlı treni yeni yapılacak hatlar üzerinde 250 km/s hıza ulaşabilen, mevcut hatlarda ise 200 km/s hıza ulaşabilen trenler olarak belirtmiştir. Türkiye’de ise hızlı tren uygulaması 2009 yılında Ankara ile Eskişehir arasında hayata geçirilmiştir. LOKOMOTİF
Lokomotif, raylar üstünde bir vagon dizisini çekmede kullanılan buharla ya da bir motorla çalışan makinedir. Fransızcadaki locomotive sözünden alınmıştır.
Demir yolu sistemleri, 16. yüzyılda kurulmuş, ama vagonlar 200 sene kadar hayvan gücüyle çekilmiş, 1804'te, Wales Bölgesi’nin (İngiltere) güney kesiminde, Richard Trevithick bir buharlı lokomotif geliştirmiştir. Bu lokomotif dökme demirden yapılma bazı maden ocağı raylarını kırmışsa da, vagonların çekilmesinde buhar gücünden yararlanılabileceğini, bacadan çıkan egzoz buharının ateşi canlandırmak için kullanılması yoluyla buhar üretiminin hızlandırılabileceğini ve düzgün yüzeyli raylar üstünde yer alan düzgün yüzeyli tekerleklerin tahrik gücünü iletebileceğini kanıtlamış, o tarihten sonra lokomotifler sürekli geliştirilmiştir.
YÜK TRENİ
Yük taşımak için kullanılan trene yük treni denir.
